فرار مالیاتی به تمام تلاش‌های قانونی یا غیرقانونی اطلاق می‌شود که صاحبان یک کسب و کار برای اجتناب یا کاهش پرداخت مالیات قانونی انجام می‌دهند. جرم‌انگاری فرار مالیاتی در برخی کشورها بر اساس مواد قانونی تعیین می‌شود و تخلف کنندگان ممکن است علاوه بر پرداخت مالیات معوق، ملزم به پرداخت جریمه هم شوند. گزارش فرار مالیاتی به معنای اطلاع رسانی به مراجع مالیاتی یا مراجع قضایی در مورد فرار مالیاتی توسط افراد یا شرکت‌ها است. آگاهی از نحوه محاسبه مالیات بر درآمد و موارد مربوط به فرار مالیاتی جز مواردی است که باید صاحبان کسب و کارها از آن مطلع باشند و یا در این زمینه با افراد مجرب همچون حسابداران و کارشناسان مجموعه تخصصی اکانتیک مشورت کنند. این مجموعه به صورت تخصصی در زمینه حسابداری مشاغل مرتبط با صنعت غذایی همچون رستوران و فست فودها فعالیت دارد.
گزارش فرار مالیاتی چیست؟
گزارش فرار مالیاتی به معنای اطلاع رسانی به مراجع ذی ربط در مورد فرار مالیاتی توسط افراد یا شرکت‌ها است. این گزارش‌ها می‌توانند توسط افراد عادی، کارکنان، مشاوران مالی یا دیگر افراد ارائه شود که به تخلفات مالیاتی آن مجموعه آگاه هستند. گزارش‌های فرار مالیاتی با هدف کمک به ادارات مالیاتی و قضایی انجام می‌شود تا تخلفات مالیاتی را شناسایی و تحقیق کنند و متخلفین را متوقف نمایند. گزارش دهی ممکن است به صورت ناشناس بدون آشکارسازی هویت گزارش دهنده یا با افشا هویت گزارش دهنده انجام شود. بسیاری از کشورها قوانین حفاظت از گزارش‌دهندگان را دارند تا افرادی که از فرار مالیاتی را گزارش می‌دهند از انتقام و عوامل دیگر در امان باشند. این گزارش‌ها می‌توانند به دولت کمک کنند تا منابع مالیاتی خود را حفظ کرده و عدالت مالیاتی را در جامعه برقرار کند.
افراد موظف به گزارش فرار مالیاتی
برای اعلام فرار مالیاتی مربوط شرکت‌ها، اشخاص می‌توانند این مسئله را به اداره دارایی منتقل کرده و تعهد خود را به گزارش فرار مالیاتی انجام دهند. تشخیص و پیگیری این ماجرا به عهده اداره امور مالیات و مراجع مسئول در این زمینه است. در واقع افراد و شرکت‌ها باید فقط وظیفه گزارش فرار مالیاتی را انجام داده و بقیه اقدامات و تحقیقات مربوط به این موضوع به عهده مراجع ذیربط در این زمینه است. در بسیاری از کشورها، اشخاص و نهادهای مختلف ممکن است موظف به گزارش شوند. این وظیفه ممکن است به عنوان یک تعهد قانونی یا اختیاری بر عهده افراد و مؤسسات مختلف باشد. عموما افراد و نهادهای زیر ممکن است موظف به گزارش فرار مالیاتی باشند:
- کارکنان بانک‌ها و موسسات مالی
- حسابرسان
- کارگزاران املاک
- مشاوران مالی و حقوقی
- تمامی شهروندانی که به صورت حقیقی و یا حقوقی از تخلف فرار مالیاتی با خبر هستند.
اصلی ترین دلایل فرار مالیاتی
دلایل مختلفی برای فرار مالیاتی وجود دارد ولی مهمترین آنها نبود قوانین کارآمد در زمینه دریافت مالیات از شهروندان و صاحبان مشاغل است که باعث شده افراد بسیاری با دور زدن قانون از پرداخت مالیات فرار کنند. به صورت کلی در هر کشوری باید قوانین و مقررات کارآمدی در زمینه دریافت مالیات از شهروندان وجود داشته باشد و یا از روش‌هایی همچون گزارش فرار مالیاتی در کنار قوانین استفاده شود تا درآمد دولت از مالیات کاهش پیدا نکند و همه افراد جامعه در برابر قانون شرایط یکسانی داشته باشند. به صورت کلی اصلی ترین دلایل فرار مالیاتی عبارتند از:
- عدم وجود فرهنگ پرداخت مالیاتی و اهمیت آن در توسعه کشور
- عدم مبادله کامل اطلاعات و نبودن سیستم نظارت و پیگیری در اخذ مالیات
- تشخیص علی الراس و وجود ضعف در اجرای آن
- ضعیف بودن ضمانت اجرائی قوانین مالیاتی
- تاخیر در وصول به موقع مالیات
- وجود معافیت های مالیاتی وسیع و متنوع
- پیچیدگی و ابهام در قوانین مالیاتی و مقررات مالیات
- ضعف سیاست های مالیاتی
- عدم توجه به جذب منابع انسانی متناسب با عملکرد مودیان
- عدم وجود پاداش و تنبیه متناسب با عملکرد مودیان در قوانین
- عدم اطلاع مودیان مالیاتی از قوانین و حقوق خود
پیامدهای فرار مالیاتی در ایران
فرار مالیاتی در ایران اغلب توسط افراد با درآمدهای بالا انجام می‌شود و از طریق سند سازی نادرست و ارائه آمارهای تقلبی به ادارات مالیاتی اتفاق می‌افتد. در ایران دریافت مالیات از گروه‌های مختلف درآمدی بر اساس قوانین مالیات‌های مستقیم و مالیات بر ارزش‌افزوده انجام می‌شود. تقاضای پرداخت مالیات از افراد و اقشار مختلف جامعه به ویژه از کارمندان و مصرف کنندگان به شکل منظم و در مواعد معین انجام می‌شود. این نظام مالیاتی نسبت به فرار مالیاتی از این گروه‌ها کمک می‌کند تا فرصت‌های کمتری برای اجتناب از پرداخت مالیات وجود داشته باشد. اصلی‌ترین راه جلوگیری از فرار مالیاتی در ایران اصلاح و تجدیدنظر در نظام مالیاتی به منظور بهبود اجرا و اعمال قوانین مالیاتی و تنظیم مکانیزم‌های کنترل و نظارت دقیق‌تر بر پرداخت مالیات است. به صورت کلی پیامدهای فرار مالیاتی در ایران به شرح زیر است:
- فرار مالیاتی در ایران به کاهش منابع مالیاتی دولت منجر شده و تاخیر در ارائه خدمات عمومی همچون بهداشت، آموزش و توسعه زیرساخت‌ها ایجاد می‌کند.
- فرار مالیاتی باعث ناکارآمدی و نابرابری در توزیع ثروت در جامعه می‌شود، زیرا افراد با درآمدهای بالا ثروت خود را افزایش داده و افراد کمتر خوش‌بخت ترازهای خود را کاهش می‌دهند.
- افراد با درآمدهای بالا به دلیل عدم پرداخت مالیات به میزان مناسب، ثروت خود را افزایش می‌دهند.
- این مسئله نه تنها باعث ناامنی اقتصادی می‌شود بلکه شکاف‌های طبقاتی و اجتماعی را افزایش می‌دهد.
- مقابله با فرار مالیاتی و بهبود نظام مالیاتی می‌تواند به توزیع منصفانه‌تر ثروت و ارائه خدمات عمومی بهتر کمک کند.
- آثار سوء فرار از مالیات شامل کاهش منابع مالیاتی دولت و ایجاد نابرابری اقتصادی و اجتماعی می‌شوند.
- بهبود نظام مالیاتی و مقابله با فرار مالیاتی می‌تواند به کاهش تنش‌های سیاسی و اجتماعی در جامعه کمک کند.
قوانین مربوط به فرار مالیاتی در ایران
قوانین مربوط به فرار مالیاتی در ایران با هدف جلوگیری از فرار مالیاتی و تضمین پرداخت منصفانه مالیات در بین تمامی اقشار جامعه تعریف شده است. در ایران فرار مالیاتی باعث از دست رفتن سالانه 120 تا 130 هزار میلیارد تومان از درآمدهای دولت می‌شود. این امر نه تنها بر اقتصاد کشور تاثیر منفی می‌گذارد، بلکه در کشورهای توسعه یافته، مالیات‌ها به‌عنوان یک منبع پایدار درآمدی محسوب می‌شوند و تاکید بر توجه به بخش مالیات‌ها به عنوان یکی از مولفه‌های اقتصاد مقاومتی هم دارد. مطابق قانون اگر فرد با قصد فرار از پرداخت مالیات مرتکب رفتارهای زیر شود، جرم فرار مالیاتی وی ثابت می‌شود و باید مطابق قانون با وی برخورد شود. این موارد عبارتند از:
- سندسازی نادرست در ترازنامه و حساب سود و زیان یا دفاتر اسناد مالیاتی.
- عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه به موقع به مدت سه سال متوالی.
- مخفی نگه داشتن فعالیت اقتصادی و درآمد برای جلوگیری از پرداخت مالیات.
- ممانعت از دسترسی ماموران مالیاتی به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی.
- عدم انجام وظایف ماموران وصول و کسر مالیات به موقع.
- تنظیم معاملات و قراردادها به نام دیگران یا بازنویسی معاملات به نام خود.
- استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر به عنوان روشی برای فرار مالیاتی.
- تلاش برای ایجاد انطباق ظاهری که مشمولیت معافیت مالیاتی را نشان دهد.
مجازات‌های فرار مالیاتی
بر اساس ماده 199 و 200 از قانون مالیات‌های مستقیم در ایران تمام اشخاص حقیقی یا حقوقی مکلف به کسر و ایصال مالیات مودیان به موجب قوانین مالیاتی هستند. فرار مالیاتی یک رفتار غیرقانونی و مجرمانه است و ممکن است با تعقیب قانونی و تنبیه‌های مالی شدید همراه باشد. در صورت نقض این مقررات علاوه بر مسئولیت تضامنی با مودی در پرداخت مالیات، متخلفان ممکن است مورد جریمه قرار گیرند که معادل 20 درصد مالیات پرداخت نشده خواهد بود. از جمله مجازات‌های مربوط به فرار مالیاتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محاسبات مالیات بر اساس روش علی‌الراس
- جریمه و حبس
- محرومیت از معافیت‌های مالیاتی و انواع بخشودگی
- ممنوع الخروج شدن
- باطل شدن اسناد انتقال صوری
- مجازات اداری
نحوه گزارش فرار مالیاتی
یکی از راه‌های گزارش فرار مالیاتی در ایران تماس با شماره گویای 1526 سازمان امور مالیاتی کشور است. فردی که از تخلف مالیاتی یک مجموعه مطلع شده باید با این شماره تلفن تماس گرفته و مشخصات فرد متخلف را اعلام کند. بعد از قطع تماس گزارش شما در نوبت رسیدگی قرار می‌گیرد و در اسرع بازرسان سازمان امور مالیاتی کشور برای بررسی صحت گزارش به محل اعلام شده مراجعه می‌کنند تا در صورت وجود تخلف پیگیری های لازم را بر اساس ماده 181 قانون مالیات‌های مستقیم انجام دهند. همچنین در این زمینه افراد می‌توانند با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی به نشانی intamedia.ir و ورود به صفحه گزارش تخلف مالیاتی را ثبت کنند. گزارش دهندگان با ورود به این سامانه می‌توانند گزارش مربوطه را مطابق با فرآیند پیش بینی شده در سامانه درج کرده و کد رهگیری اختصاصی را از طریق پیامک دریافت کنند.
تمایز فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی چیست؟
تمایز اصلی میان فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی در قانونی یا غیرقانونی بودن رفتار مرتبط با مالیات است. فرار مالیاتی به نقض قوانین مالیاتی مرتبط است و با پنهان کردن درآمدها یا دارایی‌ها به منظور کاهش مالیات انجام می‌شود، این عمل قانونی نیست و توسط مقامات مالیاتی تعقیب و مجازات می‌شود. به عبارت دیگر در فرار مالیاتی شخص یا شرکت به صورت غیرقانونی تلاش می‌کند تا درآمدها یا دارایی‌های خود را از دید مالیاتی مخفی کند و به مالیات‌ها فرار کند. در حالیکه اجتناب مالیاتی به استفاده از موارد قانونی و خلاهای موجود در قوانین مالیاتی برای کاهش مالیات مرتبط است. این رفتار عموما قانونی است و در چارچوب قوانین مالیاتی صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر در اجتناب مالیاتی شخص یا شرکت از موارد مثل اعمال معافیت‌های مالیاتی موجود یا تغییر در ترکیب درآمدهای خود استفاده می‌کند تا مالیات‌های خود را کاهش دهد، اما این کاهش به صورت قانونی انجام می‌شود.
سوالات متداول
-
آیا همه مشاغل باید پرونده مالیاتی داشته باشند؟
بله، همه افراد حقیقی و حقوقی باید با ورود به سامانه my.tax.gov.ir پرونده مالیاتی تشکیل دهند و در موعد مقرر نسبت به ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات اقدام کنند تا مشمول قانون فرار مالیاتی نشوند.
-
اصلی ترین دلایل فرار مالیاتی چیست؟
فرار مالیاتی اغلب به دلیل افزایش نرخ مالیات و پنهان کردن درآمد یا دارایی‌ها انجام می‌شود. دلایل شامل تمایل به افزایش درآمد شخصی و عدم اطمینان از سیاست‌های مالیاتی کشور است. نبود قانون کارآمد هم از جمله دلایل فرار مالیاتی محسوب می‌شود.
-
مردم عادی چطور می‌توانند گزارش تخلف و فرار مالیاتی ثبت كنند؟
مراجعه به سامانه intamedia.ir و یا شماره گیری تلفن 1526 در حال حاضر دو روش برای ثبت گزارش مربوط به فرار مالیاتی برای عموم مردم است.
-
مسئول تعقیب و تحقیق در مورد فرار مالیاتی چه نهادی است؟
در اکثر کشورها از جمله ایران سازمان امور مالیاتی و ادارات مختلف مرتبط با مالیات مسئول تعقیب و تحقیق در مورد فرار مالیاتی هستند. همچنین نهادهای حکومتی مستقلی ممکن است برای این منظور ایجاد شوند.
سخن پایانی
در این مقاله در مورد گزارش تخلف مالیاتی و مواردی که مشمول قانون فرار مالیاتی است به صورت کامل صحبت کردیم تا درصورت مشاهده تخلف بتوانید موارد را به مراجع ذیربط از جمله سازمان امور مالیاتی کشور گزارش دهید. اگر برای مدیریت درآمدها و محاسبه مالیات بر درآمد کسب و کار خود نیاز به یک مشاوره حرفه‌ای دارید، می‌توانید خدمات متنوع حسابداری و مالیاتی را از مجموعه “اکانتیک” به صورت تخصصی دریافت کنید. مجموعه ما به صورت تخصصی در زمینه حسابداری مشاغل مرتبط با صنعت غذایی همچون رستوران و فست فودها فعالیت دارد و کارشناسان ما می‌توانند در اسرع وقت شما را در زمینه مالیات و نحوه ارائه اظهار نامه راهنمایی کنند.
